సంధుల విఙ్ఞానము.,14  ఇకార సంధి(మరికొన్ని రూపాలు)

c)"మద్యమ పురుష క్రియలయం దిత్తునకు సంధి యగు"
నీవు..,మీరు  అనేవి మద్మ పురుష వాచకాలు..కావున ఈ పురుషలలో ఉండే క్రియలు  మద్యమ పురుష క్రియలు

మద్యమ పురుషార్ధములో క్రియాపదమందిలి ఇత్తునకు(హ్రస్వ ఇకారమునకు అచ్చులు పరమయితే సంధి నిత్యముగా జరుగునని సూత్రార్ధము....,,
మనమిక్కడ ఒక ముఖ్యమైన విషయం గమనించాలి  ఏమంటే
క్రియా పదాల హ్రస్వ ఇకారానికి సంధి "వైకల్పికం"గా వస్తుంది   కాని
మద్యమ పురుష క్రియా పదములందుదిత్తునకు సంధి "నిత్యము"
(దయచేసి తేడా గమనించగలరు)

చదివితివి+అప్పుడు(ఇ+అ--అ)...చదివితివప్పుడు
చూచితివి +ఇపుడు(ఇ+ఇ--ఇ)...చూచితివిపుడు
పోయితిరి+ఎపుడు(ఇ+ఎ--ఎ)..,పోయితిరెపుడు

"నీవు" చదివితివప్పుడు..."మీరు" పోయితిరెప్పుడు
ఇవన్నీ మద్యమ పురుష క్రియలు..

d)క్త్వార్ధంబున ఇత్తునకు సంధి లేదు

క్త్వార్ధము..అనగా భూతకాల అసమాపక క్రియ

క్త్వార్ధాన్ని ఇచ్చే క్రియా పదము చివర హ్రస్వమైన ఇకారము ఉండగా అచ్చు పరమైనచో సంధి జరుగదు అని  సూత్రార్ధము..
సంధి జరుగనిచో  యడాగమము..వచ్చును

వచ్చి+ఇచ్చెను... వచ్చియిచ్చెను.,  ఇ+ఇ సంధి లేదు  కావున యడాగమము.
"వచ్చి"..ఈ పదము  భూతకాల అసమాపక క్రియ  కావున సంధిలేదు..సంధి లేనిచోట స్వరంబుకంటె పరంబైన స్వరంబునకు యడాగమంబగు...ఈ సూత్రముచే  యడాగమము వచ్చి
వచ్చి+య్+ఇచ్చెను....వచ్చియిచ్చెను అయినది

e)" ఇఁకాదులకు దప్ప ద్రుతప్రకృతికములకు సంధి లేదు"

(ద్రుత ప్రకృతికం---నకారము చివరగల పదము)
ఇఁక.,,ఇఁగ...,ఎట్టకేలకు...,ఎట్టకేని,, ఇలాంటి వాటిని  ఇకాదులంటారు...వీటికి సంధి వైకల్పికము..మిగిలిన వాటికి  సంధిలేదు.
ప్రధమేతర అనే సూత్రములో చెప్పబడిన ద్రుత ప్రకృతికాలకు..ఇకాదులలోని ద్రుతప్రకృతికాలకు తప్పించి మిగిలిన ద్రుతప్రకృతికాలకు సంధి లేదని సూత్రార్ధము.
ఈ క్రింది ఉదాహరణలు  ఇఁకాదులు కాదు  ..కావున వీటిలోని ద్రుతానికి అచ్చు పరమైతే  లోపం రాక సంధిలేక పర అచ్చులో సంయోగమౌతాయి.

వచ్చున్+ఇప్పుడు..వచ్చునిప్పుడు..
చూడన్+అయితి.,చూడనయితి
ఉండెడిన్+అతడు..ఉఆడెడినతడు...

,ఈ మూడు ఉదా....లోకూడాసంధిలేదు  ద్రుతం పరచ్చులో కలసిపోయింది.
కావున,,ఇఁకాదులలోని ద్రుతమునకు అచ్చు పరమైనచో సంధి వికల్పము
1.ఇఁకన్+ఏమిటి.,,,ఇఁకేమిటి....(సంధి జరిగిన రూపము)
ఇఁకనేమిటి ... (ద్రుతం పరఅచ్చులో సంయోగము చెందినది)
2.ఎట్టకేలకున్+అయినది.,ఎట్టకేలకైనది(సంధి జరిగిన రూపము)
ఎట్టకేలకునయినది(ద్రుతం పరఅచ్చులో సంయోగము చెందినది)
3.ఎట్టకేనికిన్+ఇది..,ఎట్టకేనికిది(సంధి జరిగిన రూపము)
ఎట్టకేనికినిది...(ద్రుతం పరఅచ్చులో సంయోగము చెందినది)

సశేషం...రేపు కలుద్దామా?