సంధుల విఙ్ఞానము.,9 తెలుగు సంధులు
తెలుగు సంధులు
"పూర్వ పర స్వరంబులకు పర స్వరంబేకాదేశంబగుట సంధి యనంబడు"
పూర్వ పదం చివర ఉన్న అచ్చుకు పర పదము మొదటనున్న అచ్చు పరమైనప్పుడు ఆ రెంటిలోను పరపదము యెక్క అచ్చు ఒక్కటే ఆదేశమగుటను సంధి అని అంటారని అర్థం .
ఉదా..,
రాముడతడు....రాముడు+ అతడు..(విడదీసిన రూపము) ఉ+అ.,,అ (సంధిలో వచ్చిన మార్పు)
రాముడు పూర్వపదము అతడు పరపదము పూర్వపదము చివరి అక్షరం "డు" డ్+ఉ=డు.,,డులో ఉన్న ఉ అనేదానిని డ కారోత్తర వర్తి అంటారు.,.,అతడు అనేది పరపదము
పూర్వపదములోని చివరనున్న "ఉ" అనే అచ్చుకు "అతడు" అనే పరపదములోని "అ " అనే అచ్చు పరంగానున్నది రెండుపదములలోని అచ్చులు పోయి రెండవపదములోని మొదటి అచ్చు ఒక్కటే ఆదేశముగా రావటమే తెలుగు సంధి లక్షణము..కావున
రాముడ్+ఉ+అతడు........రాముడ్ +(ఉ)+అ+తడు..రాముడ్+అ+తడు....రాముడతడు అనే రూపము వచ్చినది ఇదియే సఁధి కార్యము
తెలుగులో అచ్చులకు సంబంధించిన విధానమిలాఉంటూ ఒక్కో అచ్చుకు సంబంధించి ఒక్కో సంధి ప్రారంభమైనది
తెలుగులో సంధులు అచ్ సంధులు హల్ సంధులు అని వ్యాకరణ కర్తలు విడదీయలేదు కాని మనమలానే అలవాటు పడిపోయినాము.
సంధులలో బాహ్య సంధులు అంతర సంధులు అని రెండు రకాలున్నాయి.. వాక్యం లోని పదాలకు మద్య జరుగునవి బాహ్య సంధులు...ఏక పదములో ప్రకృతి ప్రత్యయాలకు మద్య సమాసగత పదాలకు మద్య జరిగే సంధులను అంతర సంధులు అంటారు
ఉకార సంధుల వంటివి బాహ్య సంధులు అయితే స్వర సంధి...టుగాగమసంది అపదాది సంధులు అంతర సంధులు ..సాదారణముగా పదాల కలయికలో ఏదేని మార్పును గమనించినయెడల సంధి జరిగినది,సంధి పొసగినది.. అంటాము ఎందుచేతననగా "దృత ప్రకృతికాలకు సంధి లేదు" ఏలననగా దృత ప్రకృతికం తరువాత అచ్చుతో కలసిపోతుంది. మార్పు ఉండదుకదా..
కొనెన్+ఇప్పుడు...కొనెనిప్పుడు.,,మార్పులేదు ,అనగా సంధి పొసగ లేదని తెలుసుకోవాలి.
తెలుగు సంధులు
1.ఉకార సంధి........
2.యడాగమ సంధి
3.అకారసంధి
4.ఇకారసంధి
5.అపదాది స్వరసంధి
6.ద్విరుక్తటకార సంధి
7.టుగాగమ సంధి
8రుగాగమ సంధి
9.గ స డ ద వాదేశ సంధి
10. ద్రుత-సరళాదేశ సంధి
11.పుంప్వాదేశ సంధి
12.పుగాగమ సంధి
13.ప్రాతాది సంధి
14.నుగాగమ సంధి
15.ఇత్వాదేశ సంధి
16.పెన్వాది సంధి
17.ఆమ్రేడిత సంధి
18.ము వర్ణలోప సంధి
19.పడ్వాది సంధి
20.అలిగాగమ సంధి
21.అనుకరణ సంధి
22.వి సంధి
23.పజ్పవర్షాదేష సంధి
24.త్రిక సంధి
25.లు..ల..న..ల సంధి
26.దుగాగమ సంధి
27.అల్లోప సంధి
28.మి కార లోప సంధి
సశేషం.....,రేపు కలుద్దామా?
తెలుగు సంధులు
"పూర్వ పర స్వరంబులకు పర స్వరంబేకాదేశంబగుట సంధి యనంబడు"
పూర్వ పదం చివర ఉన్న అచ్చుకు పర పదము మొదటనున్న అచ్చు పరమైనప్పుడు ఆ రెంటిలోను పరపదము యెక్క అచ్చు ఒక్కటే ఆదేశమగుటను సంధి అని అంటారని అర్థం .
ఉదా..,
రాముడతడు....రాముడు+ అతడు..(విడదీసిన రూపము) ఉ+అ.,,అ (సంధిలో వచ్చిన మార్పు)
రాముడు పూర్వపదము అతడు పరపదము పూర్వపదము చివరి అక్షరం "డు" డ్+ఉ=డు.,,డులో ఉన్న ఉ అనేదానిని డ కారోత్తర వర్తి అంటారు.,.,అతడు అనేది పరపదము
పూర్వపదములోని చివరనున్న "ఉ" అనే అచ్చుకు "అతడు" అనే పరపదములోని "అ " అనే అచ్చు పరంగానున్నది రెండుపదములలోని అచ్చులు పోయి రెండవపదములోని మొదటి అచ్చు ఒక్కటే ఆదేశముగా రావటమే తెలుగు సంధి లక్షణము..కావున
రాముడ్+ఉ+అతడు........రాముడ్ +(ఉ)+అ+తడు..రాముడ్+అ+తడు....రాముడతడు అనే రూపము వచ్చినది ఇదియే సఁధి కార్యము
తెలుగులో అచ్చులకు సంబంధించిన విధానమిలాఉంటూ ఒక్కో అచ్చుకు సంబంధించి ఒక్కో సంధి ప్రారంభమైనది
తెలుగులో సంధులు అచ్ సంధులు హల్ సంధులు అని వ్యాకరణ కర్తలు విడదీయలేదు కాని మనమలానే అలవాటు పడిపోయినాము.
సంధులలో బాహ్య సంధులు అంతర సంధులు అని రెండు రకాలున్నాయి.. వాక్యం లోని పదాలకు మద్య జరుగునవి బాహ్య సంధులు...ఏక పదములో ప్రకృతి ప్రత్యయాలకు మద్య సమాసగత పదాలకు మద్య జరిగే సంధులను అంతర సంధులు అంటారు
ఉకార సంధుల వంటివి బాహ్య సంధులు అయితే స్వర సంధి...టుగాగమసంది అపదాది సంధులు అంతర సంధులు ..సాదారణముగా పదాల కలయికలో ఏదేని మార్పును గమనించినయెడల సంధి జరిగినది,సంధి పొసగినది.. అంటాము ఎందుచేతననగా "దృత ప్రకృతికాలకు సంధి లేదు" ఏలననగా దృత ప్రకృతికం తరువాత అచ్చుతో కలసిపోతుంది. మార్పు ఉండదుకదా..
కొనెన్+ఇప్పుడు...కొనెనిప్పుడు.,,మార్పులేదు ,అనగా సంధి పొసగ లేదని తెలుసుకోవాలి.
తెలుగు సంధులు
1.ఉకార సంధి........
2.యడాగమ సంధి
3.అకారసంధి
4.ఇకారసంధి
5.అపదాది స్వరసంధి
6.ద్విరుక్తటకార సంధి
7.టుగాగమ సంధి
8రుగాగమ సంధి
9.గ స డ ద వాదేశ సంధి
10. ద్రుత-సరళాదేశ సంధి
11.పుంప్వాదేశ సంధి
12.పుగాగమ సంధి
13.ప్రాతాది సంధి
14.నుగాగమ సంధి
15.ఇత్వాదేశ సంధి
16.పెన్వాది సంధి
17.ఆమ్రేడిత సంధి
18.ము వర్ణలోప సంధి
19.పడ్వాది సంధి
20.అలిగాగమ సంధి
21.అనుకరణ సంధి
22.వి సంధి
23.పజ్పవర్షాదేష సంధి
24.త్రిక సంధి
25.లు..ల..న..ల సంధి
26.దుగాగమ సంధి
27.అల్లోప సంధి
28.మి కార లోప సంధి
సశేషం.....,రేపు కలుద్దామా?
No comments:
Post a Comment