సంధుల విఙ్ఞానము,,10  ఉకార సంధి(ఉత్వసంధి)

1.ఉకారసంధి(ఉత్వసంధి)
సూత్రము --"ఉత్తునకచ్చు పరమగునప్పుడు సంధియగు"
హ్రస్వమగు ఉకారానికి అచ్చు పరమైనప్పుడు అక్కడ సంధి జరుగుతుంది అని సూత్రార్ధము.

"ఉత్తు" అని తపకరణము  చేయుటవలన  హ్రస్వ " ఉ" కారము మాత్రమేనని  ధీర్ఘమైన "ఊ"  ఉండకూడదని భావింపవలయును.  అలాగే  పరపదమునందు అచ్చు అన్నప్పుడు..హ్రస్వ అచ్చైనా  లేదా ధీర్ఘ అచ్చైనా  ఉండ వచ్చు..
ఉదా...,
రాజు+అతడు....రాజతడ  (ఉ+అ=అ)
సోముడు+ఇతడు,,సోముడితడు  (ఉ+ఇ=ఇ)
మనము+ఉంటిమి,,మనముంటిమి (ఉ+ఉ=ఉ)
వాడు+ఎక్కడ ...,వాడెక్కడ..(ఉ+ఎ=ఎ)
ఇతడు+ ఒకడు.,,ఇతడొకడు  (ఉ+ఒ=ఒ
మనసు+ఐన..,మనసైన  ( ఉ+ఐ=ఐ)
సులభము+ ఔను  .,,సులభమౌను  (ఉ+ఔ=ఔ)

ఋ  అనే అక్షరాలు  ర...ల  అనే హల్లుల సమములని బాలవ్యాకరణం చెబుతున్నందున ఇవి పరాలగునప్పుడు సంది జరుగదు(ఉన్నవి ఉన్నటులే ఉఉండును)

అతడు+ఋషి...అతడుఋషి(సంధి జరుగలేదు యధాతధంగా ఉన్నది.)

A).ఉకార వికల్ప సంధి
సూత్రము..."ప్రథమేతర విభక్తి శత్రర్ధ చు వర్ణబులందున్న యు కారమునకు సంధి వైకల్పికముగానగు"

ప్రథమేతర విభక్తులనగా  ప్రథమా విభక్తి కాని ద్వితీయ తృతీయా మొదలైన విభక్తులు ..,ఇవి చాలా వరకు దృతంతాలు
శత్రర్ధ చువర్ణమనగా సంస్కృతం లో "శతృ" ప్రత్యయము వచ్చే చోట్ల  తెలుగులో  చు అనే వర్ణం వస్తుంది. వర్తమాన కాలములోని క్రియా విశేషణార్ధములో ధాతువుకు చు అనే అక్షరం  వస్తుంది .ఇది దృతాంతము  "చూచు" ధాతువు  చు వర్ణము చేరినందన "చూచుచు"...దృతాంతము కనుక  "చూచుచున్"..కావున
ప్రథమా విభక్తి కాక మిగిలిన విభక్తులలో పూర్వపదాంతములోని ఉకారమునకు శత్రర్ధములో వచ్చు  "చు" అనే అక్షరానికి పరపదములో అచ్చు పరమైనచో సంధి వికల్పంగా జరుగుతుంది అని సూత్రార్ధము.

(వికల్పము  లేదా వైకల్పికమనగా ఒకసారి చెప్పిన అంశము జరుగుట లేదా జరుగక పోవుట అని మనము ఇంతకు పూర్వమే తెలుసుకొనినాము)

ఉదాహరణలు

క్రింది ఉదాహరణలలో  ఉకారము మీద ఉన్న ద్రుతము అచ్చు పరమైనప్పుడు సంధి జరిగినచో లోపిస్తుంది అనియు,,సంధి జరుగని యెడల పరపదం అచ్చుతో కలసిపోతున్నదని మనం గ్రహించ వలెను

నన్నున్+అడిగె....నన్నడిగె,,(సంధి జరిగిన రూపం)
నన్నునడిగె(ద్వితీయా విభక్తి...ద్రుతం పర అచ్చుతో కలసింది)

నాకొరకున్+ఇచ్చె..నాకొరకిచ్చె...(సంధి జరిగింది )
నాకొరకునిచ్చె..(చదుర్ధీ విభక్తి.,ద్రుతం పరఅచ్చుతో....)

నాకున్+ఆదరువు...నాకాదరువు.......(సంధి)
నాకునాదరువు......(షష్టీ విభక్తి..ద్రుతం పర అచ్చుతో)

నాయందున్+ఆశ...నాయందాశ...(సంధి)
నాయందునాశ......సప్తమీ....(ద్రుతం పర అచ్చుతో)

వచ్చుచున్ +ఉండును..వచ్చుచుండెను(సంధి)
వచ్చుచునుండెను.....(శత్రర్ధక చు వర్ణము)

చూచుచున్+ఏగెను...., చూచుచేగెను..(సంధి)
చూచుచునేగెను....(శత్రర్ధక చు వర్ణము)

(పాల్గొనే మిత్రులందరకు నాదో చిన్న విన్నపము..,,చదివిన వారు ప్రతి ఒక్కరూ ఒక్కో సంధికి  ఒక ఉదాహరణ వ్రాయవలసినదిగా కోరుచున్నాను)

సశేషం......రేపుకలుద్దామా?